بدون شک، قرار گرفتن نوشتار، گفتار، اعمال و رفتار انسان ها در بوته نقد، موجبات رشد و تعالی ایشان را به دنبال خواهد داشت و آگاهی انسان در بازخورد اعمالش در جامعه، وی را در برداشتن گام های صحیح و رسیدن به هدف  نهایی یاری خواهد کرد. در این بین، نقدکننده و نقد شونده می بایست به دور از رفتار مغرضانه، مسائل را پی گیری کند و به دنبال راهکارهای مناسب، انتخاب صحیح وبرطرف کردن موانع دررسیدن به هدف غایی باشند.

نقد ذیل که در ارتباط با مسائل آموزش و پرورش می باشد، دست اندرکاران این مدیریت را بر آن می دارد که در برخی موارد مشکل زا پرهیز نمایند و پیشنهادات ارائه شده را با دقت در نظر بگیرند و البته آن چه را که ناصواب دانسته و مغرضانه تشخیص می دهند، پاسخ گفته و در مقام دفاع بر آیند. این نشریه نیز در کمال بی طرفی اعلام می دارد که آماده ی چاپ موارد بعدی می باشد.

قسم حضرت عباس یا دم خروس!!!

به بهانه برپایی نمایشگاه بزرگ دستاوردهای مدیریت آموزش و پرورش مرودشت 12 لغایت 18 اردیبهشت ماه 1386

روز چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت ماه همزمان با آغاز هفته معلم، هیچ گاه از ذهن و زبان جامعه فرهنگیان و عموم مردم مرودشت پاک نخواهد شد، زیرا در چنین روزی نمایشگاه بزرگ دستاوردهای مدیریت آموزش و پرورش شهرستان مرودشت با حضور مدیریت و تنی چند از معلمان، مسئولین استانی و شهرستانی در محوطه این اداره افتتاح گردید.

قصد ما در این نوشتار«نقد» این نمایشگاه نیست، بلکه ذکر نکاتی چند، گپی و درددلی دوستانه با مدیریت آموزش و پرورش شهرستان، به امید آینده ای بهتر است و قضاوت و ارزیابی نهایی را بر عهده ی خوانندگان و جامعه فرهنگیان وامی گذاریم.

به نظر می آید که مدیریت آموزش و پرورش و سایر معاونین ایشان به علت عدم تخصص در رشته «مدیریت» به ویژه رشته های مرتبط با«مدیریت اداری و آموزشی» از این موضوع آگاه نیستند که «دستاوردهای» یک نظام آموزشی ارائه چند تابلو نقاشی، بروشور، نمایشگاه کوچک کتاب، گرفتن خون و فشارخون و در معرض دید قراردادن سی دی و... نیست، بلکه دستاوردهای یک نظام آموزش در موارد دیگری نمود پیدا می کند که هیچ ربطی به آثار ارائه شده در این نمایشگاه ندارد.

آموزش و پرورش یکی از پیچیده ترین بنگاه های انسانی است و آموزش یک ملت و مراقبت در داشتن تعلیمات انسانی خیلی مشکل تر از فرستادن انسان به کره ما به نظر می رسد. برای روشن شدن مطلب باید یادآوری شود که منظور از نظام آموزشی دوره های تحصیلی(ابتدایی و راهنمایی و متوسطه نظری) نیست، بلکه شامل همه ی برنامه ها و پدیده های سازمان یافته آموزشی و تربیتی است که در جنب آموزش و پرورش به معنی اخص کلمه قرار گرفته و ما آن را آموزش و پرورش«برون آموزشگاهی» می نامیم، مانند: ترویج زراعی و صنعتی، الفبای آموزش کارکردی، کارآموزی در کارخانه و در حال خدمت، دوره کارآموزی حرفه ای، برنامه ویژه نوجوانان و... مجموع تمام این فعالیت های آموزشگاهی وبرون آموزشگاهی نمایشگر کوشش های کلی سازمان یافته آموزش و پرورش می باشد، هر چند که وضع اداری و مالی آن شکل های گوناگون داشته باشد.

وقتی با اصطلاح آموزش و پرورش به معنی وسیع آن روبرو می شویم، بهتر است عوامل مختلف دیگر را که اهمیت بسزایی دارند و چون هوای تنفسی ما ارج کافی بدان ها نمی نهیم نیز در نظر آوریم مثلاً  کتاب، روزنامه، مجله سینما، برنامه های رادیویی، تلویزیونی و اثر تربیتی خانواده.

آموزش و پرورش به مثابه یک سیستم، مسلماً با پیکر انسانی یا یک فروشگاه بزرگ از نظر کار، شیوه و هدف تفاوت دارد. با وجود این، همانند یک بنگاه تولیدی از یک طرف واردات(گذارده ما- Inputs) می پذیرد و در آن ها تغییراتی به قصد صدور برداشته ها(outputs) ایجاد می نماید، ستانده های آن باید با هدف های کارخانه مطابقت داشته باشد، مجموعه این ها کالبد پویایی را پدید می آورد. اگر بخواهند درستی کار یک نظام آموزشی را ارزیابی کنند، بازده آن را بالا برند و آینده آن را خردمندانه گردانند، لازم است که با دید کلی روابط موجود بین اجزاء اصلی این کالبد را بیازمایند.

در واقع مسئولین آموزش و پرورش شهرستان عادت ندارند نظام آموزشی را بدین سان در نظر آورند. آن ها آن را «نظام» می نامند، بدون این که به همین ترتیب آن را تلقی کنند. مثلاً شورای مدرسه یا هیأت مدیره برای رسیدگی به تک تک مسائل روز که مانند فهرست خریدی است که به دست خدمتکار سپرده باشند، تشکیل جلسه می دهند. هر یک از این مسایل به طور جداگانه به گفتگو گذاشته می شود، بدون این که به روابط آن ها با سایر مسایل توجه شود. تقویم روزانه یک مدیر پر از کارهایی است که باید انجام پذیرد.

وی بدون این که اثر کارهای انجام شده را روی کارهای فردا دریابد هر یک را به طور جداگانه انجام می دهد. مدیریت آموزش و پرورش مرودشت در سخنرانی های متعدد خود که اخبار آن در جراید استانی و شهرستانی دائماً منتشر می شود، به طور مکرر از موفقیت های بزرگ آموزش و پرورش شهرستان مرودشت سخن به میان می آورند، اما هیچ مصداقی در این رابطه ارائه نمی دهند و آن چه که ایشان می فرمایند هیچ ربطی به دستاوردهای آموزش و رورش مرودشت ندارند. برای مثال ایشان در یک سخنرانی در آخرین جلسه شورای اداری آموزش و پرورش شهرستان که با حضور تمامی کارکنان در سالن اجتماعات آن اداره برگزار گردیده بود، فرموده اند:«... آموزش و پرورش شهرستان نیز با به کار گیری فرصت ها و استفاده بهینه از امکانات و منابع انسانی موجود و اجرای برنامه سالانه، سالی پر از موفقیت را پشت سر نهاده است... در سال گذشته آموزش و پرورش توانست در بخش ستاد اسکان میهمانان نوروزی و امور زنان مقام نخست استانی را به خود اختصاص دهد.» (هفته نامه عصر مرودشت، سه شنبه 11 اردیبهشت 86، شماره 6، صفحه7)

بدیهی است هر وجدان بیداری و هر انسان آگاهی به خوبی می داند که نه رسالت آموزش و پرورش اسکان میهمانان نوروزی است و نه دستیابی به یک مقام برتر در این زمینه. این ها وصله ی ناجوری است که بر بلندای قامت نظام آموزش و پرورش دوخته شده و می شود. از همه ی این ها که بگذریم نقد جالب حسین محمدی، کارشناس روان شناسی بالینی و یکی از مشاوران اداره آموزش و پرورش مرودشت را پیش رو داریم. ایشان در نقد کوتاه خود تحت عنوان «کیفیت آموزشی را در شهرستان مرودشت افزایش دهیم» با ذکر نکات زیر رشته تمامی دستاوردهای نمایشگاه بزرگ آموزش و پرورش مرودشت و موفقیت های بزرگ مدیریت آن را کاملاً پنبه کرده است:

* عدم مطالعه به روز معلمان

* استفاده نکردن از تحقیقات جدید در آموزش و پرورش

* بی انگیزگی و علاقه و تشویق نکردن دانش آموزان به درس از راه ها و روش های علمی و تربیتی

* استفاده نکردن از نظم و انضباط شدید

* عدم استفاده از دانش آموزان در جهت کنترل مدارس و شرکت ندادن آن ها در امور درسی و برنامه تحصیلی

* استفاده نکردن از پیشنهادات و خلاقیت های دانش آموزان

 حسین محمدی در پایان نقد خود آورده است: «طی 5 سالی که در دبیرستان های مرودشت مشغول به کار هستیم با کسب تجربه متوجه شدیم می توان کارهای مفیدی را انجام داد. متأسفانه با برخورد بعضی افراد وعدم شایسته سالاری در مدیریت های آموزشی ما، این معضلات همچنان باقی است. امید است مدیریت آموزش و پرورش با اصلاح کارهای اجرایی و مدیریت، روشی نوین در آینده به کار گیرد تا آینده ای بهتر پیش رو داشته باشیم.» (هفته نامه تخت جمشید، شنبه 8 اردیبهشت 86، شماره 111، صفحه 3) واقعاً آدم بین زمین و آسمان معلق می ماند که «قسم حضرت عباس را قبول کند یا دم خروس را!!!»

مدیریت آموزش و پرورش مرودشت!

نظام آموزش و پرورشی که شما زمام اداره ی آن را در دست دارید از موارد زیر در رنج است:

*نظام آموزش و پرورش مرودشت، نظامی است نظری. ما نظریه پردازان خوبی هستیم و می توانیم ساعت ها در مورد موضوع خاصی سخنرانی کنیم، اما تکنسین های خوبی نیستیم، چون فناوری آموزشی هیچ گاه در اختیار ما نبوده، آزمایشگاه های گوناگون نداشته ایم و آموزش هایمان محدود به گچ و تخته سیاه بوده است.

* آموزش و پرورش مرودشت مبتنی بر نمره است. برای ما همیشه این دیدگاه پرورانده شده که دانش آموز خوب کسی است که نمرات بالای 17-18 بگیرد و ساکت و بی صدا باشد. در صورتی که با این روش ما از یک کلاس 30-40 نفری، 3 نفر دانش آموز را سرآمد اعلام کرده و بقیه را در ناکامی تحصیلی شان رها می کنیم. در واقع در هر کلاس ما سه برنده داریم : شاگرد اول و دوم و سوم و بقیه بازنده هستند، حتی اگر نتوانسته باشند نمرات زیر ده خود را به سطح 10-11 برسانند.

*آموزش و پرورش مرودشت بیشتر بر تنبیه است تا تشویق. ما نمرات پایین را با احضار والدین و درج در پرونده انضباطی تنبیه می کنیم، اما اگر نمره 10 به 11 تبدیل شود، تشویقی در کار نیست.

* آموزش و پرورش مرودشت مبتی بر حافظه است، نه مهارت. ما تنها پیامد را می بینیم، یعنی نمرات درج شده در کارنامه. در این میان برایمان اهمیتی ندارد که دانش آموز آیا از آموزه های ما مهارت زندگی نیز می آموزد یا خیر.

* آموزش و پرورش مرودشت، معلم محور است. در سیستم های نوین آموزشی دیگر حالت کلاسیک ایستادن معلم روبروی دانش آموزانی که ردیف قرار گرفته اند، منسوخ شده است. کلاس ها اغلب دایره وار و به صورت مشارکتی- شاگرد و آموزگار- برگزار می شود.

* آموزش و پرورش مرودشت اضطراب پرور است. اضطراب امتحان، کنکور و ترس از رابطه با استاد، نمونه هایی از این کژرفتاری های آموزشی است.

* مدیریت در آموزش و پرورش مرودشت با این که جهان وارد قرن بیست و یکم شده است، هنوز که هنوز است سنتی است و رابطه مند. مبحث سبک های مدیریتی بسیار گسترده و طولانی است و به همین نکته اکتفا می کنیم که سیستم های آموزشی مرودشت به هیچ عنوان بر پایه ی مدیریت جامع کیفیت(TQM) بنا نشده است. نمونه های زیر شواهدی روشن بر این مدعا است:

* آوردن فردی از مقطع ابتدایی به راهنمایی به بهانه کمبود معلم در دروس علوم وریاضی و بعد با یک خیزش ناگهانی او را در رأس مدیریت دبیرستان نمونه شهر قرار دادن، حکایت از رفتارهای رابطه مند دارد، نه خداپسندانه و عدالت خواهانه. به عبارت دیگر مدیران کلان در جایگاه مدیران خرد قرار گرفته اند و مدیران خرد در جایگاه مدیران کلان.

*ساختار اداری آموزش و پرورش مرودشت نیز به علت همان رفتارهای رابطه مند و خانوادگی از دانش و کارشناسی کمترین بهره را دارد. مسئولان بخش اداری چون به اهمیت این امر برای توسعه آموزش و پرورش مرودشت آگاه نبوده و نیستند، به تحول اداری هم کمترین توجه را داشته و دارند. اصلاح اداری، ذهن انتزاعی قوی تر می طلبد و تفکر سیستماتیک مدرن لازم است تا بتوان گره های نظام اداری را تشخیص داد و جسارت سیاسی و خانوادگی لازم است تا برای رفع آن ها بتوان اقدام کرد.

* «جلسه»، به عنوان مظهر شاخص ساختار اداری آموزش و پرورش مرودشت نقش پررنگی پیدا کرده است. مدیریت این اداره به همراه معاونان به حکم مسئولیت و یا به تشخیص خود، برای پیشبرد امور معمولاً جلسات متعددی برگزار می کنند و یا در جلسات متعددی شرکت می کنند. صرف نظر از این که بازده این جلسات چقدر است؟ به نظر می رسد ارتباطی میان نابهره وری اداری و تعداد جلسه ها وجود داشته باشد، چرا؟ زیرا بسیاری افراد، کارشناسان و معاونان به هنگام مشارکت در جلسات، ابتدا مقام و نظر رئیس اداره و حاضران دیگر و به طور کلی جَو حاکم را می سنجند و بعد، گاهی حتی بر خلاف عقیده واقعی شان، نظر می دهند. مبتلایان به این بیماری در جلسات به گفتارهای رئیس پسندانه می پردازند و به هر بهانه ای به صراحت یا به طور ضمنی در مدح مدیر و تأیید افراد یا گروه های مورد حمایت او سخن می گویند.

*گستردگی و چگونگی گزارش های مربوط به المپیادها و نوشتن و آویزان کردن پارچه بر سر در اداره در این رابطه حاکی از احساس رضایت مدیریت آموزش و پرورش مرودشت در این باره است. این احساس رضایت مندی بی شباهت به احساسی نیست که به مشت زن شکست خورده و مأیوسی دست می دهد که در منت های یأس و از خشم استیصال ضربه ای به حریف وارد کرده باشد.

شکی نیست که انتشار اخبار مربوط به المپیاد قدری در گرم کردن بازار علوم مؤثر است. جوانان و مربیان آن ها به تکاپو می افتند تا در این میانه سهمی داشته باشند، که این ها از آثار مثبت شرکت در المپیاد است. اما نباید از هدف اصلی المپیاد دور شد! هدف، بالابردن سطح آموزش علوم در دبیرستان هاست که آموزش و پرورش شهر ما جز در مواقع برپایی المپیاد ها هیچ برنامه ای برای این امر در دست اجرا ندارد.

*یکی دیگر از موضوعاتی که در جهان امروز حائز اهمیت است و برای آن مؤسسات مختلفی از سوی مدیران مختلف تشکیل شده است، «آینده نگری» است. آینده نگری و تشکیل کمیته ای از پژوهشگران دانا تا چه اندازه درمدیریت آموزش و پرورش مرودشت جای دارد؟ در این مورد ذکر همین نکته بس که: دوست پسرک 12 ساله ای از او پرسید: وقتی بزرگ شدی دوست داری چه کاره شوی؟ او پاسخ داد: تا زمانی که ندانند چه شغل های جدیدی در آینده جایگزین شغل های فعلی می شود، نمی تواند در این باره چیزی بگوید. چون نمونه های شغلی امروز نمی تواند محرک تصور دانش آموزان ما از شغل های فردا باشد.

جان کلام این که، دنیای نوین بسیار پیچیده است و برای درک آن احتیاج به مغزهای متفکر جوان و آموزش دیده در پیچیدگی های مختلف است. آن چه از نظر علمی، به خصوص علم مدیریت، مهم است آن است که دید یک مدیر نسبت به جهان و پدیده های آن یک دید خلاق و پویا باشد. یعنی وقتی یک مدیر، دانش آموزی را می بیند، دانشمندی را که نطفه اش در آن نهفته است نیز مشاهده می کند و به چشم خرد ببیند که آن دانش آموز نیز بالاخره بارور شده و از هسته ی آن نیز دانشمندی دیگر پدید خواهد آمد.

از یاد نبریم که: اگرچه ممکن است عده ای محدود سیاست آفرین باشند ولی همه ی ما می توانیم بر آن سیسات قضاوت کنیم.

جمعی از فرهنگیان شهرستان مرودشت