هنوز هم در خانه اکثر خانواده‌های ایرانی حداقل یک محصول از کارخانه آزمایش وجود دارد، محصولاتی که روزگاری به دلیل ایرانی بودن و تولید داخل کشور با استقبال زیادی همراه شدند اما این برند پس از 57 سال برای همیشه مُرد و با اخراج تمام کارگران خود این کارخانه در تهران و شیراز عملا به سوله هایی خالی شبیه نساجی مازندران و چیت سازی ری تبدیل شد.
شرکت آزمایش که به واسطه فعالیت‌های محسن آزمایش پیش از انقلاب پا گرفت تا سال 1358 روزگار خوبی داشت. در جای جای ایران نام آزمایش به واسطه تولید وسایل گرمایشی و سرمایشی تداعی رفاه و پیشرفت ایرانیان بود. روزگاری که گاز کشی‌ها در تهران و چند شهر دیگر پا گرفته بود و بخاری‌های کپسولی در بورس بودند؛ آزمایش نیز به سرعت مدل‌های متنوع خود را به بازار عرضه می‌کرد.بخاری، کولر و بخچال که از عمده تولیدات آزمایش به شمار می‌رفتند در آن روزها حرف اول را در هر خانه می‌زدند و فروش قابل توجهی داشتند.

به گزارش "مرودشت آنلاین" به نقل از اقتصاد ، کارخانه آزمایش در سال 1337،‌توسط محسن آزمایش که از دوران نوجوانی به کارهای کارگاهی علاقه داشت، پس از آتش سوزی کارخانه‌ اولی وی در همان محل کارخانه قدیمی بنا شد و تا سال 1358 نیز هر روز رونق داشت. اما روزهای پر رونق این کارخانه به بیش از دو دهه نکشید و پس از انقلاب اسلامی فروش محصولات برخلاف تنوع محصولات به افول رفت. 28 سال پیش محسن آزمایش به غربت رفت و پنج سال بعد در رباط مراکش از دنیا رفت. بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت لوازم خانگی بر این باورند که یکی از دلایل افول آزمایش عدم مدیریت کافی این شرکت پس از انقلاب بود چرا که نه تنها آمار بلکه سرمایه این شرکت نیز گویای توانایی تولید محصولات ایرانی طی دو دهه پیش از انقلاب است.

سرمایه این شرکت که در روزهای ابتدای کار که ۳۰ میلیون ریال بود پس از 10 سال به 200 میلیون تومان افزایش یافت و روزهای شکوفایی آزمایش رقم خورد. هنگامی که مدیریت این شرکت رشد و توسعه آزامایش را به چشم دید، با پیش‌بینی تولید سالانه یک میلیارد ریال،‌ زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی، سه راه آزمایش خریداری کرد و کارخانه‌ای دیگر بنا شد. این بار محصولات نسبت به گذشت با تنوع بیشتری همراه بود، چندین نوع یخچال، کولر، آب‌گرم‌کن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز نیز در کنار محصولات قبلی افزوده شد اما فروش دیگر مانند گذشته نبود. گسترش فعالیت‌ها و تولیدات آزمایش در زمان محسن آزمایش بیش از دو دهه به طول نیانجامید، چرا که در سال ۱۳۵۸ کارخانه‌های آزمایش مشمول بند د قانون حفاظت صنایع ایران شدند و محسن آزمایش یک سال پس از انقلاب و مصادره شدن اموالش به سوئیس مهاجرت کرد.

پس از انقلاب آزمایش را چه کسانی مدیریت کردند؟
پس از چند سال نیز، سایر نهادهای دولتی و شبه دولتی همچون سازمان خصوصی سازی و صندوق بازنشستگی از سهام داران بزرگ این شرکت شدند و فعالیت‌های تولیدی شرکت تا اوایل سال ۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت و کالاهای جدیدی مانند یخچال ساید بای ساید و فریزر بدون برفک به محصولات شرکت اضافه شد، اما بازار محصولات خارجی با این برند ایرانی یار نبود و آزمایش که به گفته بسیاری از کارشناسان به واسطه مدیریت نادرستش با ضعف کیفیت همراه شده بود را به تعطیلی کشاند.

در همین سال‌ها مجموعه آزمایش از طریق بورس به بخش خصوصی واگذار شد. در آن زمان زیان انباشته شرکت حدود ۱۲.۵ میلیارد تومان بود. همچنین قیمت هر سهم از شرکت ۱۶۰ تومان بود که ارزش کل شرکت را برابر ۳۵ میلیارد تومان نشان می‌داد. در سال ۱۳۸۸ به دلیل بدهی‌های فراوان تعداد کارکنان واحد مرودشت آزمایش، از ۱۴۰۰ نفر به ۱۶۰ نفر کاهش یافت و کارخانه به حالت نیمه تعطیل درآمد. اما اکنون دیگر خبری از تولید کارخانه آزمایش نیست چرا که دیگر برند ایرانی آزمایش در میان حجم زیادی از محصولات لوازم خانگی مرده است.

مهمترین دلیل مرگ آزمایش چه بود؟
در این باره نیز محمدرضا شهیدی، دبیر انجمن تولید کنندگان لوازم صوتی تصویری که سال‌های دوری از جمله اعضای هیات مدیره شرکت آزمایش بوده است می‌گوید که در سال‌های اخیر بسیاری از برندهای داخلی با مشکلاتی همراه شدند که این مشکلات بیش از پیش به نوسانات قیمت ارز در کشور مرتبط است. وی در گفت و گویی معتقد است: اگر سرمایه‌گذاران خارجی تمایل به حضور در ایران و احیای برندهای ایرانی را دارند بهتر است همان کارخانه‌های قدیمی را احیا کنند چرا که زمین، کارخانه و برخی تجهیزات هنوز موجود هستند.

شهیدی مهمترین دلیل تعطیلی آزمایش را عدم مدیریت صحیح این کارخانه پس از رفتن مدیریت اولیه دانست و گفت: یکی از دلایل مربوط به سهامداری این مجموعه و دلیل دیگر تحت تأثیر عوامل بیرونی بود. مشکلی که از جهت سهمام داری این شرکت را درگیر خود کرد، نه خروج سرمایه و نه نبود تجهیزات و ماشین‌آلات بود، بلکه پس از خروج سهامدار اصلی این شرکت، دیگر آزمایش به روال قبلی خود نماند.

وی افزود: درگیری برندهای لوازم خانگی در ایران دلایل متعددی دارد، یکی از این دلایل به فرآیند قیمت گذاری مرتبط است، به گونه‌ای که قیمت ارز در مدت 10 سال ثابت بوده است و ناگهان با تغییراتی همراه شده است. از این رو کالای خارجی که مدت زیادی با قیمت ثابتی وارد می‌شد، با تغییرات قیمتی همراه شد، اما بازهم این تغییرات در مقایسه با افزایش قیمت تمام شده کالای ایرانی قابل مقایسه نبود. قیمت تمام شده کالای ایرانی هرساله حدود 20 تا 25 درصد با قیمت تمام شده افزایش می‌یافت.

نوسانات ارزی راه را برای افول باز کرد
به گفته شهیدی، به همین دلیل به دلیل ثابت نگه‌داشته شدن قیمت دلار در این دهه، باعث شد تا این شرکت‌ها نیز در مقایسه با کالای خارجی از مسیر رقابت خارج شوند، چرا که اگر جنس خارجی 100 دلار بود و دلار نیز هزار تومان بود به مبلغ 100 هزار تومان وارد می‌شد، اما کالای ایرانی که می‌توانست با کالای خارجی رقابت کند، قیمت تمام شده بیشتری داشت. از این رو یکی از دلایل اصلی که نه تنها آزامایش، بلکه سایر برندها را درگیر خود کرد، نوسانات قیمت ارز بود.

به گفته دبیر انجمن لوازم صوتی و تصویری، در آن زمان مکانیزم ارز شرایط را اینگونه کرده بود، چرا که وقتی قیمت ارز هرساله ثابت نگه داشته شده است اما ناگهان تغییر می‌کند، این عواقب نیز به وجود می‌آید. اما آنچه ایجاد می‌شود این است که در این شرایط دیگر کسی کالای ایرانی را با قیمت افزایش یافته نمی‌خرد. به گونه‌ای که هرساله قیمت تمام شده ثابت می‌ماند و در مقابل هزینه‌ها روز به روز افزایش بود، لذا در این زمان نه تنها صنایع لوازم خانگی بلکه سایر صنایع نیز دچار مشکلاتی در پرداخت هزینه‌ها و تأمین منابع مالی شدند و بسیاری از منابع و تجهیزات صنایع مختلف در این مدت از بین رفتند. مرگ برندها در طول سال‌های اخیر تنها برای آزمایش ایجاد نشد، بلکه برندهایی همچون ارج،‌ ایران پویا و سیلورو غیره نیز در این مدت با مشکلات مالی مواجه شدند. وی معتقداست: یکی از دلایل اصلی مرگ برندها، واردات بی رویه و تثبیت قیمت ارز است که باعث شد روز به روز بر قیمت تمام شده تولیدات بیافزاید از این رو این افزایش قیمت‌ها باعث شد تا صنایع داخلی هر روز با مشکلاتی همراه شوند.

کالای ایرانی توان رقابت با خارجی را ندارد
شهیدی اظهار کرد: دلیل اینکه کالای ایرانی امکان رقابت با کالای خارجی را ندارد این است که قیمت تمام شده کالای ایرانی بیش از واردات کالای خارجی است، همچنین کیفیت کالای خارجی از کالای ایرانی بهتر است. اما اینکه کالای خارجی نسبت به کالای ایرانی ازکیفیت مطلوب‌تری برخوردار است به این دلیل است که قیمت تمام شده این محصولات هرساله تثبیت شده است، اما در داخل کشور، هرساله حدود 20 درصد به قیمت تمام شده تولیدات داخلی افزوده شده است.

وی تصریح کرد: البته این مشکل مربوط به همه برندها است اما در رابطه با برند آزمایش باید گفت که یکی از دلایل شکست این شرکت، تغییرات مدیریتی در شرکت مذکور بود. در این میان هیچ یک از تجهیزات و ماشین‌آلات و سرمایه‌ها از شرکت خارج نشدند اما نبود توانایی مدیریت داخلی از مهمترین دلایل شکست این شرکت شد. به گفته این عضو انجمن لوازم صوتی و تصویری،‌ در صورتی که سرمایه‌گذاری به این بخش وارد شود و بخواهد در این بخش سرمایه گذاری کند، باید از ماشین‌آلات و تجهیزات کارخانجات این چنینی صرف نظر کند. چرا که همه این تجهیزات حدود 40 سال عمر دارند و دارای زمین‌های گران‌قیمت هستند، البته به صرفه‌تر است که همین زمین‌ها و کارخانجات را برای احیای کار به دست گیرند زیرا ایجاد شرکت‌های جدید با امکانات جدید با هزینه‌هایبیشتری همراه خواهد بود.

برندهای مرده توان احیا ندارند
وی گفت: هیچ یک از برندهای از بین رفته توان احیای دوباره ندارند. این صنعت با صنعت خودروسازی قابل مقایسه نیست، از این رو با یک پنجم زمین این شرکت می‌توان شرکت را از نو ساخت، چرا که تکنولوژی پیشین به کار نمی‌آید و باید همگی این صنعت نوسازی شود. اکثر برندهای داخلی حداقل حدود 20 سال از تکنولوژی روز عقب هستند. اما اگر بخواهند با تجهیزات و تکنولوژی روز دنیا وارد شود، امکان رقابت و تولید وجود دارد. شهیدی تاکید کرد: در حال حاضر این کارخانه همانند سابق است و هیچ تغییر کاربری در محل کارخانه صورت نگرفته است. زمانی کارخانه آزمایش حدود 2500 کارگرداشت که امروز همه اخراج شده‌اند.