سلسله نوشتاری که در پی خواهد آمد، طرح های پیشنهادی، اینجانب به مدیران ارجمند شهر است، که چند سال قبل، تقدیم دفتر ایشان شده است، اما متاسفانه، هیچکدام از این عزیزان، کوچک ترین واکنشی نسبت به این طرح ها نشان ندادند!

 
حداقل انتطار من این بود، که جلسه ای برگزار شود، موضوع به دست کارشناسان سپرده شود، اشکالات احتمالی آن تعیین و پس از اصلاحات لازم به اجرا گذاشته شود. اما …
***

 
هر حقیقت از سه مرحله گذر می کند:
ابتدا به تمسخر گرفته می شود، بعد آن را می پذیرند و در پایان به صورت یک اصل بدیهی در می آید.
***

 
دیگر این که کارهای بزرگ، به هر حال، انجام شدنی هستند، منتهی آن قدر در گذرگاه زمان منتظر می مانند تا مردان بزرگی، برای اجرای آن ها پیدا شوند.
***

 
شاید بد نباشد، که مسئولان و سروران گرامی، در سمینارها و کارگاه های برنامه ریزی شهری، شرکت نمایند تا بتوان با تلفیق تجربه های عملی این عزیزان و نظریات علمی دانشگاهیان، به زبانی مشترک برای حل مشکلات شهر مرودشت دست یافت.
من بر این باورم، در صورت تعامل و همکاری سازنده ی بین مدیران شهری و متخصصان برنامه ریزی شهری، نه تنها می توان مشکلات شهر مرودشت را برطرف کرد بلکه می توان یک شهر نمونه و الگو برای دیگر شهرهای کشور و استان، ارایه نمود.
***

 
پیشینه ی شهر مرودشت بر هیچیک از ما پوشیده نیست و سخن راندن در این باب موجب طولانی شدن موضوع خواهد شد. اما به نکات زیر باید اشاره کرد چون توجه به آن ها، ما را در امر برنامه ریزی آتی شهر، یاری خواهد کرد:

 
– طراحی شهر مرودشت که عمدتا از دهه ی ۲۰ شمسی آغاز شده، چندان بر اصول شهرسازی و مهندسی (آن سان که در خیابان چهارباغ اصفهان عصر صفوی یا خیابان زند شیراز دوره ی زندیه می بینیم) استوار نبوده است. طراحی مرودشت از ساده ترین ویژگی ها برخوردار بوده و متناسب با جمعیت حدود ۳۰۰۰ نفر و وسایل نقلیه ی متداول آن روز ( که به طور عمده حیوانات بارکش و گاری بوده است) انجام شده است. تعداد وسایل نقلیه ی موتوری این شهر، در دهه ی ۲۰ به سه دستگاه هم نمیرسیده است.

 
– شهر مرودشت به دلیل واقع شدن در مرکزیت و نقطه ی تلاقی روستاهای نسبتا ثروتمند و استقرار عشایر، به ویژه ایل خمسه در منطقه ی حوزه ی نفوذ شهر، از ابتدای پیدایش و به ویژه در سال های پس از انقلاب، دارای رشد فزاینده و غیرقابل پیش بینی بوده است به طوری که از لحاظ رشد و گسترش در سطح ملی نیز دارای رکورد است. اکنون پس از سه ربع قرن، ما شهروندان امروزی، میراث دار پیامدهای دو موضوع فوق هستیم، اگر به دو مطلب بالا، برخی ندانم کاری ها و مسئولیت ناپذیری ها را نیز اضافه کنیم، ذکر مصیبت کامل می شود….

 
شرح مشکل:
آنچه این نوشتار به آن می پردازد، موضوع تمرکز شدید فعالیت های اداری و تجاری در بافت قدیم شهر مرودشت است که موجب پدید آمدن ترافیک غیرقایل توجیه خودروها و انسان هاست.

 
طی بررسی های اینجانب، متوسط عرض پیاده رو در این محدوده حدود چهار متر است، که مغازه داران به استثنای صنف زرگرها، حداقل یک متر آن را به ویترین خود تبدیل کرده و به حقوق پیاده ها تجاوز نموده اند. گاه حداقل یک متر دیگر نیز توسط دست فروش ها اشغال می شود.

 
اگر عرض خیابان اصلی حدود ۱۸ متر فرض شود، همواره ۶ متر آن به پارک خودروها اختصاص یافته است که معمولا حدود ۹۰ درصد آنها، متعلق به صاحبان مغازه هاست. بنابراین در هر دو مسیر رفت و برگشت، تنها ۱۲ متر فضا در اختیار خودروهاست که برای هر مسیر این رقم معادل ۶ متر و مساوی با عرض تردد دو خودرو در کنار هم می شود.

 
در طرفین خیابان نیز دو جدول عبور آب دیده می شود که به علت عدم نصب پل عابر پیاده بر روی آن ها در محل خط کشی عابر پیاده، مشکلات زیادی را برای افراد معلول و سالخورده ایجاد می کند.

 
با این برآورد، عرض خیابان اصلی مرودشت از حدفاصل بانک اقتصاد نوین تا بعد از پمپ بنزین قدیم، حدود ۲۸ متر است.

 
بالای ۹۰ درصد از مطب پزشکان، داروخانه ها، آزمایشگاه ها، فیزیوتراپی و مراکز سونوگرافی و رادیولوژی شهر در این محدوده واقع شده است.

 
شعب مرکزی تمام بانک های دولتی، شهرداری، کتابخانه ی عمومی شهر، دفتر شورای اسلامی شهر، سینما، پارک شهر، نیز در این محدوده قرار دارند.

 
قلب تجاری شهر در این جا می تپد، علاوه بر سایر صنوف، ۱۰۰ درصد زرگری ها و ۹۰ درصد دفترخانه ها، بالای ۸۰ درصد آرایشگاه های زنانه و مزون عروس ها در این قسمت استقرار یافته اند.

 
اگر به این مجموعه شلوغ، خیابان های روزگار، امیرآباد، کاووسی، میرزاخانی، کوچه ی بازرگانی، فرهنگ، بیست متری موسوی و مسجد جامع را هم اضافه کنیم، خواهیم دید که به علت یک طرفه بودن این خیابان ها یا ختم شدن به خیابان اصلی، مجموعه های تجاری و مسکونی این مناطق نیز به خیابان اصلی افزوده می شوند.

 
این تمرکز چه مشکلاتی ایجاد می کند؟
اولین معضل اساسی ترافیک غیرمنطقی است که خود موجب افزایش هزینه ی سوخت، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و اتلاف وقت مردم می گردد. اگر تعداد خودروهای عبور کننده از سطح خیابان اصلی در طی روز ۳۰۰۰۰ دستگاه فرض شود و هر دستگاه ۱۵ دقیقه در ترافیک معطل شود، روزانه ۷۵۰۰ ساعت از وقت مردم طی این تردد به هدر می رود، حال اگر ارزش وقت شهروندان را برابر با حقوق یک کارگر ساده (ساعتی ۷۰۰۰ تومان) فرض کنیم، روزانه ۵۰ میلیون تومان از وقت مردم در این ترافیکی که لزوما مجبور به تحملش نیستیم به هدر می رود.

 
از سوی دیگر مصرف سوخت خودروها در این ۷۵۰۰ ساعت برابر خواهد بود با ۳۰۰۰۰ لیتر، (یعنی هر خودرو در ۱۵ دقیقه توقف خود، یک لیتر بنزین مصرف کرده است) و هزینه ی این مقدار بنزین روزانه برابر با ۳۰ میلیون تومان خواهد شد.

 
اگر از سایر مشکلات همچون انواع آلودگی، هزینه ی استهلاک علی الخصوص لنت ترمز و صفحه کلاچ، تصادفات و بهم ریختگی اعصاب و روان مردم بگذریم، می توان ادعا کرد مردم این شهر، روزانه ۸۰ میلیون تومان بابت هزینه های وقت و سوخت خود در ترافیک فاقد توجیه مرودشت، متحمل زیان می شوند.

 
توجه: جمع این رقم طی یکسال، بالغ بر سی میلیارد تومان می گردد!

 
معضل دوم،
این است که این موضوع هر روز در حال بدتر شدن است، لطفا توجه فرمایید:

 
قدیمی ترین مجموعه ی تجاری مرودشت، پاساژ شهرداری است که اگر تاریخ ساخت آن را در دهه ی ۳۰ فرض کنیم اکنون ۶۰ سال از عمر آن می گذرد.

 
۶۰ سال قبل با توجه به جمعیت ۴۰۰۰ نفری آن روز و تعداد حداکثر ۴ خودرو، عرض پیاده رو و خیابان را حدود ۲۸ متر منظور نموده و ساختمان ها را بر حاشیه ی آن ساختند.

 
امروز بعد از گذشت بیش از نیم قرن، جمعیت این شهر از مرز ۱۳۰۰۰۰ نفر فراتر رفته و تعداد خودروهای آن بدون احتساب خودروهایی که از روستاها و دیگر شهرها به مرودشت وارد می شوند، حدود ۳۰۰۰۰ دستگاه برآورد می شود، اما ما برای ساخت پروژه های بزرگی مثل ساختمان ایثارگران، پاساژ ملل و ساختمان دکتر عباس پور و … بدون اعمال و اجبار صاحبان املاک به عقب نشینی حتی به اندازه ی یک سانتیمتر، مجددا عرض پیاده روها و خیابان را مطابق ۶۰ سال قبل طراحی کرده ایم!!!

 
اگر ساختمان خشتی با سقف تیر چوبی و شیروانی پاساژ شهرداری تاکنون ۶۰ سال عمر کرده، پس می توان گفت ساختمان های فوق الذکر، با اسکلت فولاد و بتن، حداقل تا ۲۰۰ سال آینده سر پا خواهند بود. یعنی تا دو قرن دیگر بی توجه به رشد جمعیت و تعداد خودروها، عرض پیاده روها و خیابان اصلی مرودشت همین قدر خواهد بود!!!

 
معضل سوم:
برخلاف همه ی شهرهای دنیا، ما در مرودشت، تعهد و اجبار سازندگان پاساژها را در امر الزام به ساخت پارکینگ عمومی، با جریمه و تصمیمات کمیسیون ماده ۱۰۰ عوض کرده ایم. یعنی در زمانی که سازنده ی پاساژ باید پارکینگ عمومی می ساخت، در عوضش از او پولی گرفته ایم، حال آن پول به هر مصرفی که رسیده است، بار ترافیک و نبود جای پارک مشتریان و صاحبان واحدهای تجاری تا قرن ها بر دوش مردم شریف این شهر سنگینی می کند.

 
نتیجه ی این همه ندانم کاری، نبود یک نگاه جامع و آینده نگر و ضعف در برنامه ریزی، این شده است که در حال حاضر، نه خیابان اصلی مرودشت کشش این همه خودرو را دارد و نه پیاده روهایش کشش تردد رهگذران را …

 
چه باید کرد؟                                                                                                                             …ادامه در شماره های بعد

علی کشاورزی
کارشناس ارشد شهرسازی