طبق آمارهای موجود، در کشور ما بیش از یک میلیون نفر با ویژگی های خاص، زندگی می کنند که فراهم کردن شرایط مناسب جهت برخورداری از حقوق اجتماعی یکسان، از مهم ترین وظایف اجتماع در قبال آنهاست. در این میان دولت، اصلی ترین نهاد متولی فراهم آوردن نیازهای این دسته افراد محسوب می شود. در کشور ما نیز، سازمان بهزیستی عهده دار این امر خطیر است؛ فعالیتی که ورای تعهدات شغلی و انسانی، رنگ و بویی الهی دارد.

به بهانه ۱۲ آذرماه، روزجهانی معلولان، به مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی اداره بهزیستی مرودشت مراجعه کردیم و گفتگویی را به شرح زیر، سرکار خانم نسرین باقری، مسئول این مرکز انجام دادیم:

-سرکار خانم باقری، به طور کلی واژه «معلول» به چه کسی اطلاق می شود؟
قبلأ معلولیت، تنها  با نقص عضو شناخته می شد ولی الآن معلولیت تنها در بحث های پزشکی خلاصه نشده و محرومیت هایی که فرد به دلیل معلولیت خود با آن روبرو می شود نیز به عنوان معلولیت های اجتماعی شناخته می شود.

به طور کلی معلولیت ها به چهار دسته جسمی، حرکتی- حسی (شنوایی و بینایی)- ذهنی و روانی تقسیم می شوند.

برای هر معلول در بدو ورود، کمیسیون پزشکی تخصصی تشکیل داده می شود و با حضور کارشناسان تخصصی همان نوع معلولیت، شرایط مددجو ارزیابی شده و طبق دستورالعمل های بین المللی میزان و نوع معلولیت تشخیص داده می شود.

-بیشترین نوع معلولیت در سطح شهرستان، از کدام نوع است؟
گروه های معللین جسمی، ذهنی، شنوایی، بینایی و روانی به ترتیب بیشترین درصد را به خود اختصاص داده اند.

به طورکلی، سوانح جاده ای، حوادث کار، بیماری هایی که موجب یک عارضه جسمی می شوند، همه از دلایلی است که باعث می شود تعداد معلولین حسمی و حسی معمولأ بیشتر از موارد دیگر باشند.

-در خصوص معلولیت از نظر روانی بیشتر توضیح بدهید. آیا هر نوع بیمار روانی را می توان در این گروه جای داد؟
خیر، تنها بیمارانی را در این بخش پذیرش می کنیم که بیماری روانی مزمن داشته باشند یعنی با ارائه سوابق بستری و نظر کارشناسان و روان پزشکان این امر صورت می گیرد چرا که تشخیص این نوع بیماری ها بسیار دشوار است.

-چه حمایت هایی از این بیماران صورت می گیرد؟
معمولا اینگونه بیماران را در اولویت قرار می دهیم  و مراکز نگهداری از این افراد نیز فعال است که با درخواست خانواده های آنها، به آن ارجاع داده می شوند.ُ

«ویزیت در متزل» بر نامه دیگری است که برای بیماران روانی مزمن انجام می شود. در این برنامه، یک گروه شامل یک پزشک، روان پزشک، پرستار، مددجو و روانشناس به طور ماهانه بیماران روانی مزمن را ویزیت می کنند و داروها و دستورات لازم را به آنها می دهند.

-آیا در مرکز توانبخشی مرودشت، برای هر چهار گروه، خدمات ارائه می شود؟
بله، متناسب با مشکلات هر دسته، خدمات تخصصی ارائه می شود. به عنوان مثال ناشنوایان از خدمات سمعک و کاشت حلزون، معلولین حرکتی از کمک هزینه های خرید ویلچر، تشک مواج و … برخوردامی شوند.

-به طورکلی چه اقدامات حمایتی از این افراد صورت می گیرد؟
اقادامات حمایتی نیز متنوع است. به عنوان مثال دانش آموزان و دانشجویان طبق قوانین و دستورالعمل های موجود، از کمک هزینه های تحصیلی برخوردار می شوند. و یا اینکه خانواده هایی که بیمار روانی مزمن و یا بیماران معلول ذهنی دارند و قادر به نگهدای آن نیستند، می توانند به مراکزی که در سطح استان و کشور برای کمک به نگهداری آنها به صورت شبانه روزی یا پاره وقت فراهم شده، مراجعه نمایند.

-در مرودشت هم چنین حمایت هایی وجود دارد؟
بله، حمایت مالی شامل تأمین معاش، هزینه مسکن و … توسط خود بهزیستی انجام می شود. در امور دیگر مثل نگهداری از معلولین ذهنی نیز یک مرکز دخترانه و یک مرکز پسرانه به صورت شبانه روزی، فعال هستند و دو مرکز نیز به صورت روزانه خدمات دهی می نمایند.

-مراکز فوق از چه زمانی راه اندازی شده اند؟
این مراکز در سال های ۷۳ و ۸۷ مورد بهره برداری قرار گرفته اند.

-این خدمات رایگان هستند؟
برخی از این مراکز به صورت هیئت امنایی و یا خصوصی اداره می شوند. در این موارد بهزیستی بخشی از هزینه ها را به صورت یارانه به آنها کمک می کند.

-در حال حاضر چند نفر تحت پوشش مرکز شما هستند؟
طبق آخرین آمار در حدود ۵۷۰۰ نفر تحت پوشش این مرکز هستند.

-پرسنل توانبخشی مرودشت چند نفر هستند؟
۱۰ نفر

-آیا گروه های مردم نهادی در سطح شهرستان در زمینه حمایت از معلولین فعال هستند؟
در حال حاضر گروه های خانواده های ناشنوایان، نابینایان و تسهیل گران ( CBR) که به توانبخشی مبتنی بر جامعه) که خدمات را در سطح روستاها و مناطق دور افتاده ارائه می دهند، فعالیت دارند.

-ارتباط انجمن هایی که تحت نظر فرمانداری فعالیت می کنند، با شما چگونه است؟
این انجمن ها قبلا از فرمانداری مجوز می گرفتند ولی بعد از مدتی مجوزهای آنها لغو شد و در حال حاضر با مجوز بهزیستی فعالیت می کنند. و همکاری نزدیکی با ما دارند.

-هنوز خانواده هایی هستند که فرزندان خود را به اینگونه مراکز نمی اورند و آتها را از داشتن زندگی اجتماعی محروم می کنند. برای آنها چه برنامه هایی دارید؟
برنامه CBR در راستای همین امر و  با هدف آگاه سازی خانواده ها به ویزه در مناطق محروم و تسهیل زندگی برای افراد با ویژگی های خاص راه اندازی شده است. «تغییر نگرش» یکی دیگر از مسائلی است که باید به آن پرداخت و تساوی در دسترسی به امکانات اجتماعی نیز از دیگر دستورادستوالعمل های این برنامه است.

-در حال حاضر در جه جاهایی این برنامه اجرا می شود؟
کوه سبز، زنگی آباد، فاروق، فتح آباد، سیدان،سیوند، کرایی، بورکی از حمله مراکزی هستند که این برنامه در آنها اجرا می شود ولی در جلساتی که اخیرأ با کارشناسان کشوری داشتیم، از تأمین اعتبار این طرح به منظور تحت پوشش قرار دادن کل روستاها خبر دادند که امیدواریم در یکی دوسال آینده، این امر محقق شود.

این برنامه بسیار به آگاه سازی مردم کمک کرده و افراد زیادی را نیز در روستاها با این برنامه همراه شده اند از جمله، دهیار، شورا، معتمدین محل، خانواده فرد معلول  و خود فرد در این برنامه دخیل هستند.

-آیا افتخاراتی هم توسط معلولین مرودشتی کسب شده است؟
بله، به ویژه در بخش ورزش، مرودشت جایگاه بسیار خوبی دارد و قهرمانان پاراالمپیکی و جهانی نیز به جامعه تحویل داده است از جمله سرکار خانم مژده مردانی در رشته کاراته و آقایان محمدهادی صالحی در دو ومیدانی و روزگار در تکواندو.

در بعد تحصیل نیز، مددجویان زیادی داریم که در مقطع کارشناسی ارشد در حال تحصیل هستند و یا تحصیلات خود را به پایان رسانده اند.
در بخش های فرهنگی، هنری و قرآنی نیز مددجویان ما افتخارات متعددی کسب کرده اند.

-طبق قانون ۳% از پذیرفته شدگان آزمون های استخدامی  باید از میان افراد معلول صورت گیرد، این فرآیند چگونه است؟
وقتی نهادی آگهی استخدام صادر می کند، معلولین واجد الشرایط، پس از شرکت در آزمون در اولویت قرار می گیرند و پس از اخذ تأییدیه از بهزیستی طبق نیاز ارگان و با در نظر گرفتن این قانون، استخدام می شوند که نمونه هایی از این قبیل را در ادارات همین شهر می توان مشاهده نمود.

-در رابطه با توانمند سازی افراد با ویژگی های خاص و را ه اندازی مشاغل خانگی نیز برنامه ای داشته اید؟
بله، برای این دسته از افراد نیز وام های مشاغل خانگی و خود اشتغالی در نظر گرفته شده که افرادی که با نظر مددکار، دارای توانمندی های خاص باشند و مدارک موردنیاز را نیز دارا باشند، می توانند با معرفی به بانک، از این مزایا استفاده کنند. حدود ۲، ۳ سال است که با همکاری واحد اشتغال بهزیستی مرودشت، فعالیت های خوبی در این زمینه صورت گرفته است.

-محیط شهر در حال حاضر چقدر برای زندگی یک فرد معلول مناسب است؟
مسلما ارزیابی سخت است، کارهای زیادی انجام شده ولی هنوز تا حد ایده آل فاصله زیادی داریم. برخی از این تغییرات زیاد محسوس نیست ولی برای این افراد مفید بوده است.

-جهت رفاه حال افراد با ویژگی های خاص حرکتی، چه فعالیت هایی در سطح مرودشت انجام شده است؟
ما در این مرکز، فعالیت های بسیاری را در زمینه مناسب سازی هم در منازل این عزیزان و هم در سطح شهر با همکاری نهادهایی چون شهرداری، راهنمایی و رانندگی، دانشگاه،تأمین اجتماعی، مسکن و شهرسازی و … انجام داده ایم.
مصوباتی هم در کمیته مناسب سازی داشته ایم که بخشی از آنها نیز عملی شده است. بعنوان مثال ورودی بسیاری از بانک ها و ادارات مناسب سازی شده است. برخی قسمت ها موناعی که برای ممانعت از تردد موتور و دوچرخه نصب شده بود، نیز برداشته شد تا رفت و آمد این عزیزان تسهیل شود.
البته بحث مناسب سازی، تنها محدود به بهزیستی نمی شود و نیازمند مشارکت همگانی و هماهنگی همه ارگانها است.

-آیا قانونی برای حمایت از حقوق افراد با مشکلات خاص حرکتی وجود دارد که بر ساخت و سازها نظارت کند؟
بله، طبق قانون ساختمان هایی که در آنها اصول مناسب سازی برای معلولین رعایت نشده باشد، مجوز پایان کار نمی گیرند.

-مرکز توانبخشی مرودشت، چه جایگاهی در میان شهرستان های استان فارس دارد؟
ما با تمام توان، تلاش می کنیم که مددجویان راضی باشند و رضایت آنها برای ما از هر چیز مهمتر است هرچند که با تلاش مجموعه بهزیستی و توانبخشی جزء رده های برتر استان هستیم.

-به نظر می رسد در حال حاضر بهزیستی تنها اداره ای است که تعداد پرسنل خانم آن از آقایان بیشتر است. آیا این مسئله دلیل خاصی دارد؟
درست است. بخشی از این مسئله ناشی از توانمندی خانم ها در این حوزه است و قسمت دیگری نیز به ویژگی های آنها از جمله نکته سنج، دقیق و تیزبین بودن آنهاست که باعث می شود بهتر با افراد معلول و خانواده های آنها، ارتباط برقرار کرده و با درک شرایط آنها، صبورانه به مشکلات آنها گوش فرا داده و آنها را پیگیری نمایند.

-صحبت پایانی؟
در پایان با گرامی داشت روز جهانی معلولین، باید ذکر کنم که ما در این مجموعه تمام تلاش خود را به کار گرفته ایم تا مددجویان، راضی از این مرکز بیرون بروند ولی مشکلات این قشر، بسیار زیاد است.

امیدواریم روزی برسد که نه معلولی باشد و نه نیازمندی…

نمونه هایی از وسایل فیزیوتراپی و ورزش درمانی مرکز